سایه اژدهای زرد بر پتروشیمی‌ها
صنعت پتروشیمی به‌ویژه در اروپا و آسیا در حال دست‌وپنجه نرم‌کردن با چالش‌های بزرگی است. این مشکلات ریشه در دو عامل دارد که یکی از آنها افزایش ظرفیت تولید است. طی سال‌های اخیر، به‌ویژه در چین، ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته‌است. این فزونی تولید، باعث عرضه بیش از حد برخی محصولات پتروشیمی در بازار جهانی شده و در نتیجه، قیمت‌ها و حاشیه سود افت کرده‌است. دلیل دوم اینکه در اروپا، هزینه‌های انرژی (مانند برق و گاز) بسیار بالا رفته و باعث‌شده که تولید محصولات پتروشیمی برای شرکت‌ها گران‌‌‌‌‌تر شود و در نتیجه، ادامه فعالیت اقتصادی آنها مقرون‌به‌صرفه نباشد.
به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد این دو عامل، یعنی افزایش ظرفیت تولید و هزینه‌های بالای انرژی، باعث‌شده که شرکت‌های پتروشیمی مجبور شوند تا در برنامه‌های آتی خود بازنگری کنند. این بازبینی شامل ادغام (ترکیب‌شدن با دیگر شرکت‌ها) و تغییرات در نحوه مدیریت و تولید محصولات است. از سوی دیگر، این آسیب‌پذیری صنعت پتروشیمی یک نگرانی جدی برای صنعت نفت جهانی ایجاد‌کرده‌است، چراکه با کاهش تقاضا برای سوخت‌های حمل‌ونقل (مثل بنزین و دیزل) به دلیل انتقال به انرژی‌های پاک‌‌‌‌‌تر (مانند انرژی خورشیدی و بادی)، صنعت نفت به‌شدت به پتروشیمی‌ها نیاز دارد تا سودآوری خود را حفظ کند.
به‌عبارت دیگر، اگر صنعت پتروشیمی مشکل داشته‌باشد، کل صنعت نفت نیز با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد شد. در واکنش به این نابسامانی، تولیدکنندگان بزرگ در آسیا و اروپا به‌دنبال کاهش هزینه‌ها از طریق فروش دارایی‌ها، تعطیلی واحدهای قدیمی و بازسازی تاسیسات خود برای تطبیق جهت استفاده از مواد اولیه ارزان‌تر مانند اتان به‌جای نفتا هستند. با ادامه راه‌اندازی کارخانه‌‌‌‌‌های جدید به‌ویژه در خاورمیانه و چین، مازاد عرضه اتیلن و پروپیلن-که مواد اولیه اصلی برای تولید پلاستیک‌‌‌‌‌ها، مواد شیمیایی صنعتی و داروها هستند-به احتمال زیاد ادامه خواهد داشت. این روند حتی با کاهش رشد اقتصادی چین متوقف نخواهد شد. بر اساس گزارش شرکت مشاوره وود مکنزی، حدود ۲۴درصد از ظرفیت پتروشیمی جهان ممکن است تا سال۲۰۲۸ به دلیل حاشیه سود پایین به تعطیلی دائمی برسد.
تلاش‌های جهانی برای مقاوم‌‌‌‌‌سازی
در اروپا و آسیا، فرآیندهای ادغام و مقاوم‌‌‌‌‌سازی با سرعت بیشتری در حال پیشروی هستند. تحلیلگران صنعت، از جمله ارن چتینکایا از شرکت مشاوره مک‌‌‌‌‌کنزی، پیش‌بینی می‌کنند که رکود فعلی که به دلیل ظرفیت مازاد در چین تشدید شده، طولانی‌‌‌‌‌تر از چرخه‌‌‌‌‌های معمول پنج تا هفت‌ساله خواهد بود. در آسیا، تولیدکنندگان با بدترین چشم‌‌‌‌‌انداز روبه‌رو هستند؛ چراکه بسیاری از شرکت‌ها تمایلی به کاهش تولید در کارخانه‌‌‌‌‌های جدید ندارند، به‌ویژه کارخانه‌‌‌‌‌هایی که با واحدهای بزرگتر و یکپارچه در حال کار هستند. این چشم‌‌‌‌‌انداز به‌خصوص در آسیا بسیار تیره و تار است؛ به‌طوری که انتظار می‌رود حاشیه سود تولید پروپیلن به محدوده منفی سقوط کند، با زیان میانگین حدود ۲۰ دلار در هر‌تن در سال۲۰۲۳. در اروپا، اگرچه پیش‌بینی می‌شود حاشیه سود نسبت به سال‌گذشته کمی بهبود یابد، اما هنوز هم ۳۰درصد کمتر از دو سال‌گذشته خواهد بود. در مقابل تولیدکنندگان آمریکایی وضعیت بهتری دارند و انتظار می‌رود حاشیه سود آنها در سال۲۰۲۴ با افزایش ۲۵درصدی به حدود ۴۵۰دلار در هر تن برسد که این امر به لطف دسترسی به مواد اولیه ارزان‌تر داخلی مانند اتان ممکن می‌شود.
تحولات استراتژیک در آسیا
در واکنش به این بحران، برخی از تولیدکنندگان آسیایی، به‌رغم زیاندهی همچنان فعالیت خود را ادامه می‌دهند یا نرخ تولید را بالا نگه می‌دارند. به‌عنوان مثال شرکت پتروشیمی فورموسای تایوان دو تا از سه کراکر نفتای خود را به مدت یک سال‌تعطیل کرده، درحالی‌که شرکت PRefChem مالزی از اوایل سال‌جاری کراکر خود را غیرفعال نگه داشته‌است، با این حال تولیدکنندگان در کره‌جنوبی و مالزی به دلیل ادغام واحدهای پتروشیمی با پالایشگاه‌های نفت، مجبور به حفظ تولید خود هستند و این تعطیلی واحدهای زیانده را پیچیده ترکرده است.
تولیدکنندگان آسیایی همچنین به‌دنبال بازارهای جدیدی در کشورهایی مانند هند، اندونزی و ویتنام هستند، جایی‌که تقاضا برای پلیمرها و مواد شیمیایی در حال رشد است. علاوه‌بر این، شرکت‌های ژاپنی و کره‌‌‌‌‌ای در پروژه‌های تخصصی برای تولید پلاستیک‌‌‌‌‌های کم‌‌‌‌‌کربن و قابل بازیافت سرمایه‌گذاری می‌کنند که با افزایش تقاضا برای محصولات پایدار، قیمت‌های بالاتری را به‌همراه دارند.
تطبیق تولیدکنندگان اروپایی
در اروپا، روند ادغام سرعت گرفته‌است. شرکت‌هایی مانند صنایع پایه عربستان(SABIC) و ExxonMobil به دلیل هزینه‌های بالا، برخی از کارخانه‌‌‌‌‌های خود را برای همیشه تعطیل کرده‌اند. به‌عنوان مثال، SABIC در حال بازسازی تاسیسات خود در اروپا و بریتانیا برای فرآوری بیشتر اتان است که معمولا ارزان‌تر از نفتا است، تا هزینه‌ها را کاهش دهد. این تغییر بیشتر به دلیل هزینه‌های بالای انرژی و رشد اقتصادی کند در این منطقه صورت می‌گیرد. شرکت LyondellBasell، یکی دیگر از غول‌های صنعت، دارایی‌های پتروشیمی خود در ایالات‌متحده را فروخته و در حال بررسی فعالیت‌های اروپایی خود در پاسخ به شرایط چالش‌‌‌‌‌برانگیز بازار است. این اقدامات نشان‌دهنده شرایط سختی است که تولیدکنندگان پتروشیمی در اروپا با آن مواجه هستند، جایی‌که چشم‌‌‌‌‌انداز اقتصادی نامطمئن است.
خلاصه اینکه، صنعت پتروشیمی جهان در حال تجربه یک تحول بزرگ است. با توجه به مواجهه شرکت‌ها با مازاد عرضه و کاهش حاشیه سود، ادغام، مقاوم‌‌‌‌‌سازی و نفوذ در بازارهای جدید و توسعه فناوری‌های جدید، استراتژی‌های ضروری برای بقا محسوب می‌شوند. افزایش ظرفیت تولید و هزینه‌های بالای انرژی، حاشیه سود شرکت‌ها را کاهش داده و آنها را به ادغام و بررسی روش‌های کاهش هزینه‌ها مانند بازسازی کارخانه‌‌‌‌‌ها برای استفاده از مواد اولیه ارزان‌تر وادار کرده‌است. این وضعیت با کاهش تقاضا برای سوخت‌های سنتی به دلیل انتقال به انرژی‌های پاک‌‌‌‌‌تر پیچیده‌‌‌‌‌تر شده و پتروشیمی‌ها را به یک بخش حیاتی برای حفظ سودآوری صنعت نفت تبدیل کرده‌است. انتظار می‌رود که مازاد عرضه مواد اصلی مانند اتیلن و پروپیلن ادامه یابد، به‌ویژه به دلیل تولید مداوم در خاورمیانه و چین با وجود شرایط اقتصادی ضعیف. شرکت‌ها در پاسخ به این وضعیت، نه‌تنها در حال ادغام، بلکه به‌دنبال بازارهای جدید و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پایدار برای تطبیق با چشم‌‌‌‌‌انداز متغیر صنعت هستند.
