به رغم گذشت بیش از 70 سال از بحران نفتی میان ایران و غرب، کودتای 28 مرداد و با وجود ا نتشار صد‌ها جلد کتاب و مقاله در این باره هنوز هم به نظر میرسد که تاریخچه کودتا و جنبش ملی نفت نیاز به پژوهشهای بیش‌تری دارد. یک دلیل برای این امر پژوهشهای جدیدی است که متخصصان تاریخ مدرن ایران در سالهای اخیر درباره کودتا و مسئله نفت ایران منتشر کرده‌اند. تازه‌ترین پژوهش از این دست را یرواند آبراهامیان پژوهشگر مشهور تاریخ ایران با عنوان بحران نفت در ایران منتشر کرد که اخیرا به فارسی ترجمه شده است. پایه اصلی این کتاب جدید‌ترین اسناد محرمانه‌ای است که در سال 1396به وسیله آمریکا از حالت محرمانه خارج شدند. وقتی این اسناد هزار صفحه‌ای منتشر شدند برخی تحلیلگران با مطالعه آنها به این نتیجه رسیدند که در این اسناد هیچ افشا‌گری جدیدی وجود ندارد. با این حال آبراهامیان که با نظر این تحلیلگران مخالف است با بررسی کامل این اسناد تلاش کرده جمع‌بندی متفاوتی ارائه دهد. مطابق با نگاه رایج که بسیاری از پژوهشگران به آن اعتقاد دارند، دولت آمریکا در ابتدا نسبت به دولت مصدق خوش‌بین بود و به همین دلیل با توجه به خوش‌بینی متقابلی که مصدق به آمریکا داشت تلاش کرد نقش یک میانجی را میان ایران و انگلیس در بحران ملی شدن نفت بازی کند. اما با توجه به عدم سازش مصدق با غرب و ترس از افتادن ایران به دست کمونیسم آمریکا نیز با انگلستان در براندازی مصدق همراه شد. آبراهامیان در آخرین اثرش بر اساس مطالعه اسناد معتقد است این گزارهها درباره نقش میانجی منصف آمریکا در مناقشه ایران و انگلیس غلط هستند و آمریکا از مدتها پیش از کودتای 28 مرداد به دنبال تضعیف او بوده است. کتاب شامل پنج فصل است. اولی به بررسی نقش آمریکا در ایران طی سالهای 1330 و 1331 میپردازد. به نوشته آبراهامیان اسناد جدید برای نخستینبار نشان می‌دهد که آمریکا در تابستان 1331به طور ناموفق تلاش کرد احمد قوام را به جای مصدق منصوب کند که به قیام 30 تیر انجامید. فصل دوم اسناد جدید را بررسی و سعی می‌کند به این پرسش پاسخ دهد که آیا سیاست آمریکا در قبال مصدق از ترس کمونیسم شکل گرفت یا نگرانی در مورد «سرایت ملی شدن نفت» به دیگر کشور‌ها؟ سومین فصل در مورد تلاش‌های مختلف برای سرنگونی مصدق از طریق مجلس است. اسناد جدید برای نخستین بار نشان می‌دهد آمریکا پس از مسدود شدن مسیر مجلس چهارمین مسیر یعنی کودتا را دنبال می‌کند. نکته دیگری که در کتاب آبراهامیان و بر اساس اسناد جدید مطرح است موضوع اهمیت نفت ایران و قراداد نفتی ایران است. مسئله‌ای که نشان از اهمیت استراتژیک نفت ایران از 70 سال قبل تا کنون دارد.
