با افزایش ناترازی برق و الزام قانونی صنایع به تأمین بخشی از انرژی مصرفی خود از منابع تجدیدپذیر، اجرای طرح احداث نیروگاه‌های خودتأمین به نقطه‌ای تعیین‌کننده برای پایداری شبکه و استمرار تولید صنعتی رسیده است. برآوردها نشان می‌دهد هزینه احداث نیروگاه خورشیدی به ازای هر مگاوات بین ۳۰ تا ۳۵ میلیارد تومان است و درصورت بی‌توجهی صنایع، جریمه‌هایی معادل همین رقم در انتظار آن‌ها خواهد بود.
برنامه توسعه نیروگاه‌های خودتأمین از سال ۱۴۰۰ آغاز و در قانون «مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق» در سال ۱۴۰۱ تثبیت شد. طبق این قانون، صنایع مکلف‌اند ۹۰۰۰ مگاوات نیروگاه حرارتی با راندمان حداقل ۵۵ درصد و هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر احداث کنند.
با این حال، تاکنون تنها ۱۵۱ مگاوات از هزار مگاوات تکلیف قانونی تجدیدپذیرها عملیاتی شده است. در بخش حرارتی نیز حدود ۲۷۰۰ مگاوات به بهره‌برداری رسیده، در حالی که تا تابستان آینده باید بیش از ۶ هزار مگاوات دیگر به بهره‌برداری برسد تا اهداف قانون محقق شود.
طبق آخرین آمار تاکنون برای احداث ۱۹ هزار و ۳۵۷ مگاوات ظرفیت نیروگاهی جدید توسط صنایع موافقت اصولی صادر شده و ۹۵۹۶ مگاوات دیگر نیز در دست بررسی است؛ رقمی که مجموع ظرفیت‌های برنامه‌ریزی‌شده را به حدود ۳۰ هزار مگاوات می‌رساند. از این میزان، ۸۰۸۰ مگاوات وارد فاز اجرایی شده، ۲۷۰۵ مگاوات به بهره‌برداری کامل رسیده و ۳۵۷۰ مگاوات دیگر در آستانه آغاز عملیات اجرایی قرار دارد. در مجموع انتظار می‌رود ظرفیت نیروگاه‌های در دست اقدام صنایع تا حدود ۱۱ هزار و ۵۰۰ مگاوات افزایش یابد.
یکی از نگرانی‌های صنایع برای احداث نیروگاه‌های خودتأمین، موضوع سوخت بوده است؛ با این حال وزارت نفت تأمین سوخت برای ۱۱ هزار و ۵۰۰ مگاوات نیروگاه حرارتی صنایع را پذیرفته است. همچنین ظرفیت مازاد تولید برق می‌تواند از مسیر توسعه واحدهای بخار در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی موجود و بدون نیاز به مصرف سوخت اضافی، بین ۶ تا ۷ هزار مگاوات برق جدید به شبکه اضافه کند.
پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۴ حدود ۱۴۰۰ مگاوات نیروگاه جدید صنعتی با شبکه سراسری سنکرون شود و تا پایان ۱۴۰۵ نیز ۲۰۰۰ مگاوات دیگر به این رقم افزوده شود؛ در مجموع ۶۰۰۰ مگاوات از برق صنایع به شبکه کشور متصل خواهد شد.
بر اساس ضوابط موجود، صنایعی که در احداث نیروگاه خود تأمین تعلل کنند، در اولویت اعمال محدودیت مصرف در اوج بار تابستان قرار خواهند گرفت؛ در مقابل، واحدهایی که برق خود را تولید می‌کنند، به میزان تولیدشان از این محدودیت‌ها معاف می‌شوند.
هزینه احداث یا پرداخت جریمه؛ کدام به‌صرفه‌تر است؟
جعفر محمدنژاد سیگارودی، معاون سرمایه‌گذاری سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) در خصوص هزینه احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر توسط صنایع به ایسنا گفت: بر اساس ماده ۱۶ قانون «جهش تولید دانش‌بنیان»، صنایعی که انشعاب برق بالای یک مگاوات دارند موظف‌اند سالانه بخشی از برق مصرفی خود را از طریق احداث نیروگاه تجدیدپذیر تأمین کنند؛ سهمی که باید تا پایان سال پنجم اجرای قانون به پنج درصد برسد.
به گفته او، امسال سومین سال اجرای این قانون است و در صورت عدم تحقق این تعهد، صنایع باید جریمه‌ای معادل میانگین قیمت برق تجدیدپذیر در بورس سبز بپردازند. این جریمه از طریق قبوض برق و توسط شرکت‌های برق منطقه‌ای یا توزیع، بسته به محل انشعاب، اعمال می‌شود.
محمدنژاد با بیان اینکه هزینه احداث نیروگاه خورشیدی به ازای هر مگاوات بین ۳۰ تا ۳۵ میلیارد تومان برآورد می‌شود، گفت: این رقم بسته به نوع پنل، طراحی مهندسی، شرایط فیزیکی سازه و پیمانکار می‌تواند متفاوت باشد.
او افزود: با توجه به اینکه هزینه جریمه تقریباً معادل هزینه احداث نیروگاه است، اجرای طرح احداث نیروگاه برای صنایع از منظر اقتصادی و پایداری انرژی منطقی‌تر است. به گفته او، «عدم‌النفع» ناشی از محدودیت تأمین برق در دوره‌های اوج مصرف برای صنایع به‌قدری زیاد است که سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه توجیه‌پذیر خواهد بود.
فرصت درآمدزایی از برق مازاد
به گفته معاون ساتبا، برق تولیدی نیروگاه‌های تجدیدپذیر صنایع به شبکه محلی تزریق می‌شود و در صورت احداث زودتر از موعد قانونی، صنایع می‌توانند مازاد تولید خود را در بورس انرژی عرضه کرده و از آن کسب درآمد کنند.
او همچنین تأکید کرد که صنایع بزرگ می‌توانند با نصب پنل‌های خورشیدی روی پشت‌بام سوله‌های خود، بدون نیاز به خرید زمین یا زیرساخت اضافی، از مزایای این طرح بهره‌مند شوند. از آنجا که انشعاب برق قبلاً خریداری شده است، هزینه اتصال نیروگاه به شبکه نیز برای این صنایع کمتر خواهد بود.
راهی برای جلوگیری از ضرر میلیاردی صنایع
حمیدرضا بهمن‌آبادی، رئیس گروه سرمایه‌گذاری ساتبا نیز در نهمین کنفرانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر گفت: صنایع در سال گذشته حدود ۵ تا ۶ میلیارد دلار از محل قطعی برق متضرر شدند. به گفته او، اگر قرار است این روند تکرار نشود، صنایع باید تا پیش از پیک مصرف سال ۱۴۰۴ اقدام به احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر کنند تا دست‌کم نیمی از برق خود را از این طریق تأمین کنند.
رئیس گروه سرمایه‌گذاری ساتبا افزود: کشور در فصل گرم با ناترازی برق و در فصل سرد با ناترازی گاز مواجه است و نیروگاه‌های فرسوده موجود توان پاسخ‌گویی به تقاضای روبه‌افزایش را ندارند. از این‌رو توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر که نیاز به سوخت ندارند و قابلیت استقرار پراکنده دارند، به‌عنوان بهترین گزینه مطرح است.
با توجه به روند رشد مصرف و فرسودگی شبکه تولید برق کشور، مشارکت صنایع در احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر و خودتأمین از یک الزام قانونی فراتر رفته و به یک ضرورت اقتصادی و زیست‌محیطی بدل شده است. هزینه احداث هر مگاوات نیروگاه خورشیدی اگرچه رقم بالایی به‌نظر می‌رسد، اما در مقایسه با زیان ناشی از خاموشی‌ها و جریمه‌های قانونی، گزینه‌ای به‌صرفه‌تر است. ضمن اینکه تحقق کامل این برنامه می‌تواند بخشی از شکاف ۲۰ تا ۲۵ هزار مگاواتی ناترازی برق کشور را پوشش داده و تاب‌آوری شبکه را در پیک مصرف تابستان‌های آینده افزایش دهد.
منبع: ایسنا
